De papierfabriek heeft stoom nodig om papier te maken. Om stoom te produceren zijn temperaturen van ver boven de 100 graden nodig. Smurfit Kappa Parenco bereikt dat nu door aardgas en biomassa te verstoken. Na het productieproces blijft er restwarmte over, die nu via de schoorsteen en de Rijn afgevoerd wordt. Die restwarmte kunnen o.a. Wageningen en Renkum gebruiken om gebouwen mee te verwarmen. Daardoor gaat die warmte niet meer verloren.

In de toekomst wil Smurfit Kappa Parenco de warmte graag nog duurzamer opwekken; dit willen zij doen door een bron te realiseren waarmee ze een leiding 4 km (of dieper) de aarde in boren. Op deze diepte bevinden zich warme gesteentelagen, waardoor je warmte kan pompen. Door deze warmte met een tweede buis omhoog te pompen, ontstaat er een bron waarmee Parenco stoom kan maken. Deze techniek heet Ultra Diepe Geothermie (of kort, UDG). Er loopt op dit moment een onderzoek of dit op de locatie van Smurfit Kappa Parenco toegepast kan worden. In dit onderzoek wordt tevens uitgebreid bekeken of een Ultra Diepe Geothermie op deze plek veilig ontwikkeld kan worden, zonder nadelige effecten voor de omgeving.

We maken afspraken met Smurfit Kappa Parenco dat de warmte die bij hen wordt ingekocht met de tijd steeds duurzamer wordt. Zo voorkomen we dat we nog lang gebruik maken van restwarmte die is opgewekt met fossiele brandstoffen (aardgas en biomassa).

In 2011 ging het niet zo goed met papierfabriek Smurfit Kappa Parenco. De fabriek maakte veel papier voor kranten en tijdschriften maar aangezien we steeds meer online en minder van papier lezen was de vraag hiernaar afgenomen. De vraag naar karton voor doosjes van bv webshops was echter explosief gestegen. Net op tijd heeft een investeerder Parenco gekocht en er voor gezorgd dat de fabriek ook ander papier kan maken. De huidige eigenaar (Smurfit Kappa) heeft met Parenco een investering gedaan in de langdurige toekomst.

Dit is onwaarschijnlijk maar mocht het toch gebeuren dat de fabriek stopt of verhuist dan is er geen restwarmte meer. Daarom is er een apart bedrijf opgericht, met de naam Tellus Renkum, die los van Smurfit Kappa Parenco een back-up voorziening kan realiseren. We hebben in Nederland een wet, de Warmtewet, die beschermt doordat warmteleveranciers altijd verplicht zijn warmte te leveren aan klanten die aangesloten zijn op een warmtenet. Daarom zullen leveranciers altijd voor een back-up scenario zorgen, voor het geval dat de eerste bron (in dit geval restwarmte van Parenco) wegvalt. Hierdoor zijn aangesloten klanten dus beschermd en wordt ervoor gezorgd dat zij altijd een warm huis hebben.

Ook voor dit geval is de aparte BV Tellus Renkum opgericht. Tellus Renkum zal de bron gaan beheren en opereert los van Smurfit Kappa Parenco. De levering van warmte is dus onafhankelijk van wie de eigenaar van de papierfabriek is. We hebben in Nederland een wet, de Warmtewet, die regelt dat warmteleveranciers altijd verplicht zijn warmte te leveren aan klanten die aangesloten zijn op een warmtenet. Daarom zullen leveranciers altijd voor een back-up scenario zorgen, voor het geval dat de eerste bron (in dit geval restwarmte van Parenco) wegvalt. Hierdoor zijn aangesloten klanten dus beschermd en wordt ervoor gezorgd dat zij altijd een warm huis hebben.

Op dit moment zijn de meeste gebouwen in Wageningen nog niet geschikt om met lage temperatuur te kunnen verwarmen. Naarmate de huizen beter geïsoleerd worden lukt het in de toekomst wel om onze huizen ook met lagere warmtenet temperaturen warm te houden. We hebben dus een warmtenet nodig dat nu én in de toekomst voldoet. Daarnaast sorteren we door een hoog temperatuur warmtenet te gebruiken, ook alvast voor op de mogelijke komst van een Ultradiepe Geothermie bron (kijk op www.geothermie.nl voor meer informatie over Geothermie). Deze Geothermie bron produceert hoge temperatuur die alleen via een hoog temperatuur netwerk vervoerd kan worden. Dit zijn goed geïsoleerde stalen leidingen die hoge temperaturen aan kunnen. Om te voorkomen dat we in de toekomst weer de grond in moeten om het net te vervangen, leggen we een net aan dat geschikt is voor zowel hoge als lage temperatuur.

Smurfit Kappa Parenco heeft meerdere reststromen uit hun productieproces. Bij het maken van papier zijn hoge temperaturen nodig, namelijk stoom. Aan lagere temperaturen heeft Smurfit Kappa Parenco minder, ook al doen ze er veel aan om ook deze reststromen te verminderen. De reststromen die zichtbaar zijn, namelijk de ´rook´pluimen uit de schoorsteen, zijn ongeveer rond de 70 á 80 graden. Deze restwarmte kunnen we echter lastig inzetten voor woningen omdat deze niet continu zijn. Soms wordt de papierfabriek stil gelegd voor onderhoud aan de machines of door bijv. vakanties. Daarom is het belangrijk dat we restwarmte gebruiken die Smurfit Kappa Parenco het hele jaar door heeft, zonder storingen. We gebruiken daarom een reststroom van ongeveer 35 graden, namelijk uit de waterzuiveringsinstallatie van de papierfabriek. Deze reststroom is het meest stabiel en levert de meest continue warmte op. Tellus Renkum, de aparte BV die is opgericht om deze warmte in te zetten voor het mogelijke warmtenet, zal deze warmte opwaarderen met warmtepompen naar ongeveer 70-80 graden. Deze warmte zal via het warmtenet worden getransporteerd naar woningen en bedrijven in Gemeente Wageningen en wellicht ook in de Gemeente Renkum.

Ja, het concept is er op gebaseerd dat de warmtepomp op duurzame stroom draait.

In Nederland is de prijs die huishoudens en bedrijven betalen voor warmte uit een warmtenet gereguleerd. Dit wordt geregeld in de Warmtewet die er is om de klant te beschermen. Tot nu toe is de prijs die producenten mogen vragen gekoppeld aan de aardgas prijs. Dit heet het ‘niet meer dan anders’ principe. Dit is ooit ingesteld om te voorkomen dat mensen die warmte uit een warmtenet afnamen meer zouden betalen dan wanneer ze aangesloten waren op het aardgasnet. Nu de prijs van aardgas echter omhoog gaat willen we natuurlijk niet dat die van warmte ook blijft stijgen. Hier zal de Warmtewet het komende jaar op gerepareerd moeten worden. De Rijksoverheid is er op dit moment mee bezig om wet- en regelgeving rondom het niet meer dan anders-principe aan te passen. Vanuit Wageningen volgen we die ontwikkeling op de voet. Ondertussen gaan wij al onderhandelen met de toekomstige warmteleverancier om in Wageningen een eerlijke en stabiele prijs te krijgen die niet gekoppeld is aan het duurder wordende gas.

In vergelijking met andere duurzame warmtebronnen is het een van de goedkoopste en meest duurzame energievormen. Het vraagt wel een grote investering vooraf. Daar staat tegenover dat de kosten voor lange tijd stabiel blijven, zodra de geothermische installatie in gebruik is.

Geothermie vraagt een hoge investering. Daarbij bestaat het risico dat er op een plek wordt geboord, waar geen goede waterdoorlatende laag is. Om dit risico zo klein mogelijk te maken, wordt er uitgebreid onderzoek van de ondergrond gedaan om te bepalen of er potentie is en hoe groot die is. Zodra dit vastgesteld is, zal verder onderzocht worden waar de boring het beste plaats kan vinden zodat de kans op succes zo groot mogelijk is. De eerst seismische onderzoeken worden naar verwachting eind zomer 2019 uitgevoerd.

De voorraad aardwarmte in de aarde is onuitputtelijk, maar een specifieke geothermische bron levert niet oneindig warmte; die koelt namelijk na verloop van tijd af. Een geothermische bron gaat circa 30 jaar mee, afhankelijk van de eigenschappen van de ondergrond. Uit buitenlandse ervaringen (bijvoorbeeld in Frankrijk, Parijs) weten we dat bronnen ook vele jaren langer mee kunnen.

Een geothermiebron levert het hele jaar door duurzame warmte en is niet (zoals wind- en zonne-energie) afhankelijk van weersomstandigheden. De transitie van fossiele energiebronnen zoals gas en olie naar duurzame bronnen vraagt niet om één oplossing, maar om een mix van duurzame oplossingen. Geothermie en specifiek UltraDiepe Geothermie maken deel uit van die duurzame energiemix. UltraDiepe Geothermie is daarbij de enige duurzame bron die geschikt is om direct stoom voor de industrie te produceren.

Geothermie is een bewezen techniek, die in Nederland 10 jaar en in andere landen al vele tientallen jaren in gebruik is. In Nederland is geothermie bezig aan een opmars. Aardwarmte kan aardgas vervangen in bijvoorbeeld de glastuinbouw, de industrie of voor het verwarmen van gebouwen.

In onder andere Duitsland en Frankrijk wordt geothermie al toegepast om gebouwen te verwarmen.. In Neustadt-Glewe in Noord-Duitsland wordt al sinds 1994 diepe aardwarmte uit watervoerende poreuze zandsteenlagen gehaald op 2.335 m diepte, met een watertemperatuur van 97˚C. Ook zijn er succesvolle projecten in Duitsland op 6 kilometer diepte, waarmee duurzame elektriciteit en warmte wordt geproduceerd. Geologisch gezien is de situatie in Duitsland verwant met de situatie in Nederland. In het Bekken van Parijs, met in het midden de stad Parijs, wordt al sinds 1969 water voor verwarming uit de diepe ondergrond gehaald. De oudste installatie daar, in Melun l’Almont, is nog steeds in bedrijf.

Er zijn 16 geothermische systemen in gebruik (cijfers 2017). De meeste van deze geothermische systemen leveren warmte aan de glastuinbouw. De komende jaren worden veel nieuwe geothermische systemen aangelegd. Meer informatie over projecten is te vinden op www.geothermie.nl.

Een geothermie installatie bestaat uit een zogenoemd doublet: twee naast elkaar liggende bronnen of putten in een diepe grondlaag die heet water uit deze grondlaag naar boven pompen en het afgekoelde water weer terug injecteren in de bodem. Meer informatie is te vinden op www.hoewerktaardwarmte.nl.

Een groot verschil tussen gaswinning en geothermie is dat er bij gaswinning gas uit de bodem wordt onttrokken, waardoor er een drukverschil in de bodem kan ontstaan dat trillingen en verzakkingen kunnen kan veroorzaken. Bij geothermie is er geen sprake van dat er water uit de bodem onttrokken wordt, we spreken hierbij namelijk over een gesloten systeem: dezelfde hoeveelheid water die wordt opgepompt, wordt ook teruggepompt de bodem in. Hierdoor ontstaat er geen drukverschil (gaten) in de bodem. Daarnaast wordt gas gewonnen uit oude kleilagen met een van nature zeer lage doorlaatbaarheid. Het gas wordt uit de kleilagen vrijgemaakt door middel van bodemstimulatie en het onder hoge druk injecteren van chemische middelen. Geothermie (aardwarmte) is warmte die wordt gewonnen uit zand- en kalksteen met een hogere doorlaatbaarheid. Bodemstimulatie en chemische middelen zijn daarbij over het algemeen niet nodig.

• In de eerste fase vindt onder meer seismisch onderzoek in de omgeving plaats om de ondergrond in kaart te brengen, meestal door voertuigen die zijn uitgerust met sensoren. Dit onderzoek kan leiden tot het voelen van lichte trillingen, vergelijkbaar met de trilling die je voelt wanneer een zware vrachtwagen door de straat rijdt. Dit onderzoek wordt voor de locatie van Parenco eind zomer  2019  uitgevoerd. Mocht u in de buurt wonen van dergelijke onderzoeken, dan zal u hierover worden geïnformeerd.
• Als de uitslag van dit onderzoek positief is, wordt de locatie aangelegd. Dit begint met het aanleggen van een vloeistofkerende laag van ongeveer een halve hectare groot. Verder komt er bij het terrein meestal ook een parkeerterrein en een bassin voor het opvangen van testwater. In totaal is de benodigde ruimte dan anderhalf hectare of meer. Voor diepere boringen, met meer materiaal, is meer ruimte nodig. Het boren zelf is hoorbaar, en ook tijdelijk. Het geluidsniveau moet binnen de wettelijke geluidsnormen blijven en wordt daarom gemeten. Waar nodig neemt het aardwarmtebedrijf, Tellus Renkum B.V., maatregelen om geluidsoverlast te beperken, bijvoorbeeld door het plaatsen van een wand of geluidsscherm.
• Dan kan de winning beginnen. Een groot deel van de installaties staat in gebouwen. De warmtewisselaars en injectiepompen in die gebouwen kunnen geluid veroorzaken. De putten zijn niet overdekt, maar deze maken geen geluid. De bediening van de installatie gebeurt op afstand. Er is iedere dag een standaard checkronde en er komen met enige regelmaat monteurs langs voor controles. Tijdens de winning wordt er wekelijks (klein) onderhoud gepleegd en worden hulpstoffen aan- en afgevoerd. Er kunnen ook grotere onderhoudswerkzaamheden plaatsvinden waarbij ook weer apparatuur wordt gebruikt, zoals kleine boortorens. Men checkt ook met enige regelmaat de dikte van de buizen in de put, dat is belangrijk om lekkages te voorkomen.

Meer informatie: www.hoewerktaardwarmte.nl

Een bron kan circa 30 jaar aardwarmte leveren; de installatie zal deze periode in werking zijn. Zo lang zal een installatie er dus ook staan. Na afloop van de winning wordt alles verwijderd en is er niks meer in het landschap te zien van de bronnen.

SmurfitKappa Parenco (en de papierindustrie algemeen) gebruikt water in haar productieprocessen. In het geval van SmurfitKappa Parenco is dit grondwater, wat van zo’n 100 meter diepte wordt opgepompt middels een aantal bronnen op eigen terrein. Dit gebeurt al enkele tientallen jaren. Tot op heden is gebleken dat dit geen negatieve impact heeft op het milieu.

In het productieproces van SmurfitKappa Parenco wordt vrijwel continu water gebruikt. Dit water wordt continu opgepompt uit de ondergrond uit 100 meter diepe putten op het terrein van SmurfitKappa Parenco. Bij droogte komen watertekorten vooral op oppervlakte water voor en niet op water uit de ondergrond. In die zin heeft watertekort in een zomer dus geen invloed op beschikbaarheid van restwarmte in de herfst.

SmurfitKappa Parenco pompt grondwater op van een diepte van zo’n 100 meter. Het grondwater uit deze laag heeft voor zover bekend geen/minimaal (tot op heden aantoonbaar) effect op het lokale grondwaterpeil en de huizen van omwonenden.

Het maken van karton kan niet zonder het gebruik van schoon water. Als SmurfitKappa Parenco geen water uit de ondergrond meer kan gebruiken, zal zij niet in staat zijn om haar producten te maken en dus ook geen (rest)warmte meer kunnen produceren voor een warmtenet.

Het gaat hier om 2 gescheiden systemen, waarbij het warmtenet een ‘gesloten loop’ is. Dit werkt als volgt: het restwarmte water (genaamd effluent) stroomt niet door het warmtenet: de restwarmte uit de rioolzuiveringsinstallatie van SmurfitKappa Parenco (de effluent) wordt via een warmtewisselaar overgedragen aan het water dat in het warmtenet circuleert. Dat zijn gescheiden systemen; de effluent en het water in het warmtenet vermengen dus niet met elkaar en alleen de warmte uit de effluent wordt overgedragen. De effluent wordt nu onder vergunning geloosd in het oppervlaktewater en dat zal na invoering van een warmtenet nog steeds zo zijn, alleen is het water dan verder afgekoeld dan het nu is omdat de warmte eruit is gebruikt om het water dat in het warmtenet circuleert mee te verwarmen.
Het warmtenet zelf is een gesloten systeem: de buizen transporteren het warme water naar de huizen toe en het afgekoelde water weer terug naar Parenco zodat het weer opnieuw opgewarmd kan worden.

Omdat het warmtenet een gesloten systeem is, kunnen eventuele verontreinigingen zich niet via dit warmtenet verspreiden.
Als de fabriek zou stilvallen kan er ook geen restwarmte meer geproduceerd worden voor het warmtenet, maar zo lang SmurfitKappa Parenco produceert zal er warmte vanuit de eigen afvalwaterzuiveringsinstallatie beschikbaar blijven voor het warmtenet.

Parenco heeft sinds 2005 een vergunning om 5.700.000 m3 water per jaar op te pompen. De laatste 5 jaar werd er tussen 3.868.734 m3 en 5.639.104 m3 per jaar opgepompt.